Rybak rybołówstwa morskiego 622301

• Rybak dalekomorski.
• Rybak morski.

W Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie:

• 6223 Deep-sea fishery workers.

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):

• A – Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo.

Notka metodologiczna

Opis informacji o zawodzie opracowano na podstawie:

• analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz źródeł internetowych,
• analizy opisu zawodu zamieszczonego w wyszukiwarce opisów zawodów na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia,
• badań ankietowych prowadzonych w projekcie INFODORADCA+ w marcu 2019 r.,
• zebranych opinii od recenzentów, członków panelu ewaluacyjnego oraz zespołu ds. walidacji i jakości informacji o zawodach.

Autorzy i eksperci opiniujący

Zespół Ekspercki:

• Tadeusz Andrzejewski – Zespół Szkół w Sierakowie, Sieraków.
• Tomasz Czerwiński – ekspert niezależny, Olsztyn.
• Anna Jawor-Joniewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.

Zespół ds. walidacji i jakości informacji o zawodzie:

• Zdzisław Czajka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Maciej Gruza – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Klaudia Gumieniak – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Urszula Jeruszka – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Jolanta Religa – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.
• Barbara Sajkiewicz – Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
• Krzysztof Symela – Instytut Technologii Eksploatacji – PIB, Radom.

Recenzenci:

• Piotr Najmowicz – Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.
• Bożena Szczepkowska – Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza, Olsztyn.

Panel ewaluacyjny – przedstawiciele partnerów społecznych:

• Roman Kępiński – Zespół Szkół Centrum Kształcenia Praktycznego w Grodkowie, Grodków.
• Rafał Kozik – Branżowa Szkoła I Stopnia nr 33, Kraków.

Data (rok) opracowania opisu informacji o zawodzie: 2019 r.

Rybak rybołówstwa morskiego ⁸ bierze udział w procesie połowowym jako członek załogi statku rybackiego, łowi ryby na łowiskach ² morskich i oceanicznych w celu bezpośredniej sprzedaży złowionych ryb, regularnych dostaw do hurtowni, organizacji handlowych lub na targowiska.

Opis pracy

Rybak rybołówstwa morskiego jako członek załogi jednostki pływającej odpowiada przede wszystkim za połów ryb i ich wstępną obróbkę przed dostarczeniem do odbiorców. Do podstawowych obowiązków należy połów ryb oraz wykonywanie czynności związanych z ładowaniem złowionych ryb, ich sortowaniem (gatunkowym, jakościowym), magazynowaniem w ładowni, płukaniem, patroszeniem i układaniem ryb w skrzyniach z przeznaczeniem do sprzedaży.

Szczegółowe zadania zawodowe podlegają zróżnicowaniu w zależności od wielkości jednostki pływającej, na której pracuje rybak rybołówstwa morskiego (łódź, kuter lub trawler ¹² -przetwórnia) oraz odległości łowisk od bazy lądowej.

Praca rybaka rybołówstwa morskiego jest w dużym stopniu nadzorowana m.in. przez bosmana połowowego, ale nie jest rutynowa. Wykonuje on swoją pracę wykorzystując różny sprzęt połowowy, na różnych łowiskach, często zmianom ulega także skład gatunkowy poławianych ryb. Im mniejsza jest jednostka pływająca, tym mniejsze są możliwości specjalizacji rybaków rybołówstwa morskiego w zakresie poszczególnych czynności, dlatego na łodziach i kutrach każdy z nich musi umieć wykonywać więcej czynności zawodowych niż na większych statkach.

W rybołówstwie przybrzeżnym, na jednostkach mniejszych, mających kilkuosobową załogę, czynności wykonywane przez poszczególnych rybaków rybołówstwa morskiego stanowią cały proces połowu. Poza podstawowymi zadaniami charakterystycznymi dla tego zawodu, w tym m. in.: patroszeniem, sortowaniem i konserwowaniem złowionych ryb, rybacy mogą pełnić wachtę ¹³ przy sterze, wachtę kotwiczną i portową, przygotowywać sprzęt połowowy, wyrzucać i wybierać sieci.

W ramach obowiązków zawodowych rybak rybołówstwa morskiego, który jest szyprem ¹⁰ jednostki pływającej, odpowiada za stosowanie przepisów rybołówstwa w danym akwenie, prowadzenie przewidzianej przepisami dokumentacji połowów oraz (zwykle) za zbyt złowionych ryb. Ponadto w czasie niesprzyjającej pogody (sztormu) rybak kutrowy i łodziowy może wykonywać różne prace konserwacyjno-naprawcze na kutrze (lub łodzi) przebywającym w porcie.

Na dużych statkach dalekomorskich do zadań rybaka rybołówstwa morskiego, poza procesem łowienia ryb, należy pełnienie wachty przy sterze, wachty kotwicznej i portowej, przygotowanie sprzętu połowowego, wydawanie (tj. zarzucanie) i wybieranie sieci za pomocą wind trałowych. W przypadku tego rodzaju jednostek rybak rybołówstwa morskiego nie zajmuje się już obróbką ryb, bowiem zadanie to powierzone jest rybakowi przetwórcy, który wykonuje takie zadania za pomocą zmechanizowanych urządzeń zainstalowanych na dalekomorskich statkach trawlerach-przetwórniach.

Sposoby wykonywania pracy

Pracownik w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego wykonuje pracę polegającą m.in. na:

• przygotowywaniu i naprawianiu sieci oraz sprzętu rybackiego,
• sterowaniu kutrem na teren połowu i z powrotem oraz w czasie połowu,
• zakładaniu przynęt, zastawianiu sieci i ich holowaniu,
• czyszczeniu, mrożeniu lub soleniu ryb na kutrze albo na brzegu,
• magazynowaniu ryb w ładowni,
• pełnieniu wacht,
• przetwarzaniu ryb,
• współpracowaniu z innymi członkami załogi kutra.

Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sekcjach: 3.1. Zadania zawodowe oraz 3.2. Kompetencja zawodowa.

Warunki pracy

Miejscem pracy pracownika w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego jest jednostka pływająca (łódź, kuter, trawler), która niemal cały czas znajduje się na morzu, z dala od lądu i z reguły ma tylko krótkie postoje w porcie (lub w stoczni podczas remontu).

Praca wykonywana jest głównie w pozycji stojącej, często niewygodnej, na bardzo chybotliwym i śliskim pokładzie, bez względu na panujące warunki atmosferyczne (np. w zimnie, przy dużej wilgotności powietrza, w czasie sztormów i przy wysokiej fali), przy zagrożeniu zdrowia, a nawet życia.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.1. Możliwości podjęcia pracy w zawodzie.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Rybak rybołówstwa morskiego w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• narzędzia połowowe bierne ³, np.: sieci stawne ⁹, pławnice ⁷, takle, sznury haczykowe ¹¹, żaki ¹⁷, pułapki,
• narzędzia połowowe czynne ⁴, np.: włoki, tuki, dragi ¹⁵, niewody ⁵, wędy ¹⁴,
• klamry do łączenia lin i łańcuchów (szekle), karabińczyki,
• echosondy ¹,
• licznik głębokości,
• urządzenia napędowe np.: silniki, windy,
• wyciągarki (wciągi) ¹⁶ do sieci,
• kompas i systemy nawigacji GPS,
• sprzęt radiokomunikacyjny,
• noże i skrobaczki do ryb,
• chłodnie,
• opakowania transportowe,
• zestawy wędkarskie: wędki, kołowrotki, pilkery ⁶, haczyki, itp.

Organizacja pracy

Praca w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego wykonywana jest indywidualnie lub zespołowo (zwłaszcza na większych jednostkach pływających), w różnych porach dnia i nie jest normowana. Specyfika zawodu powoduje, że rybak rybołówstwa morskiego pracuje również w dni ustawowo wolne od pracy, tj. niedziele i święta. Czas wykonywania zadań zawodowych jest uzależniony od rodzaju jednostki pływającej i stanowiska zajmowanego przez rybaka rybołówstwa morskiego:

• na dalekomorskich trawlerach-przetwórniach praca trwa z reguły 12 godzin, jednak może być wymagana gotowość pracy nawet do 18 godzin na dobę (np. przy wyczekiwaniu na wyciągnięcie sieci), po przepracowaniu pół roku załogi trawlerów rybackich wracają z odległych łowisk, najczęściej samolotem, do kraju w celu wykorzystania urlopu i należnych dni wolnych (za czas ponadwymiarowy przepracowany na statkach dalekomorskich), następnie oczekują w tzw. gotowości kadrowej w bazach lądowych firm na ponowne zamustrowanie (zatrudnienie na statku),
• w rybołówstwie łodziowym i kutrowym występuje większa sezonowość pracy – liczba rejsów uzależniona jest od pory roku, pogody, obfitości łowisk (np. połowy flądry odbywają się głównie od października do grudnia, sezon dorszowy przypada na styczeń – kwiecień, a lipiec i sierpień przeznacza się na remonty kutrów), czas pracy w trakcie połowu wynosi 12–18 godzin, jest nienormowany, ustala go szyper.

Osoby pracujące z wykorzystaniem czynnych narzędzi połowowych z reguły mają więcej czasu na odpoczynek w porównaniu do rybaków rybołówstwa morskiego stosujących narzędzia bierne, którzy muszą pozostawać na pokładzie przy pracy przez kilkanaście godzin na dobę.

Realizując zadania zawodowe, rybak rybołówstwa morskiego stosuje środki ochrony indywidualnej w postaci ubrań i butów roboczych oraz rękawic.

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Rybak rybołówstwa morskiego może być narażony na zagrożenia:

• fizyczne (np. utonięcie, zagrożenia związane z obsługą pokładowych urządzeń i sprzętu rybołówczego w zmiennych warunkach atmosferycznych oraz np. związane z nadmiernym wysiłkiem wynikającym z przenoszeniem ciężarów i wykonywaniem czynności w wymuszonej pozycji ciała, związane z niedostatecznym oświetleniem i wentylacją, wystawieniem organizmu na duże wahania atmosferyczne oraz odizolowaniem od warunków życia na lądzie),
• alergiczne (np. w przypadku bezpośredniego kontaktu z florą i fauną morską),
• mechaniczne (poślizgnięcia, ukłucia, przecięcia, przekłucia, poparzenia, okaleczenia rąk, potłuczenia),
• foniczne (np. hałas pracującego silnika).

Do występujących w zawodzie chorób można zaliczyć m.in.:

• choroby układu oddechowego (np. przewlekłe choroby oskrzeli),
• choroby skóry i oczu (zapalenie skóry, zmiany naskórka, przebarwienia i zrogowacenia skóry, zapalenia spojówek),
• choroby układu pokarmowego,
• choroby układu nerwowego (psychonerwica),
• choroby układu mięśniowo-kostno-szkieletowego (urazy oraz dolegliwości bólowe pleców, ramion, rąk, kolan i kręgosłupa, reumatyzm).

Wymagania psychofizyczne

Dla pracownika wykonującego zawód rybak rybołówstwa morskiego ważne są:

w kategorii wymagań fizycznych

• ogólna wydolność fizyczna,
• sprawność narządu wzroku,
• sprawność narządu słuchu,
• sprawność układu oddechowego,
• sprawność układu krążenia,
• sprawność układu kostno-stawowego,
• sprawność układu mięśniowego,
• sprawność zmysłu dotyku,
• sprawność narządu równowagi;

w kategorii sprawności sensomotorycznych

• zmysł równowagi,
• czucie dotykowe,
• zręczność rąk,
• zręczność palców,
• ostrość słuchu,
• ostrość wzroku,
• widzenie stereoskopowe (widzenie głębni umożliwiające ocenę odległości),
• widzenie o zmroku,
• koordynacja wzrokowo-ruchowa,
• spostrzegawczość,
• szybki refleks;

w kategorii sprawności i zdolności

• zdolność koncentracji uwagi,
• podzielność uwagi,
• uzdolnienia techniczne,
• uzdolnienia kierownicze i organizacyjne,
• rozumowanie logiczne,
• łatwość przechodzenia z jednej czynności na drugą,
• zdolność podejmowania szybkich i trafnych decyzji,
• zdolność analizowania sytuacji i podejmowania ryzyka,
• zdolność do przestrzegania reguł, przepisów i standardów,
• współdziałanie i współpraca w zespole;

w kategorii cech osobowościowych

• odwaga,
• samodzielność,
• samokontrola,
• gotowość do pracy w szybkim tempie,
• gotowość do pracy w zmiennych warunkach pogodowych,
• odpowiedzialność za działania zawodowe,
• odpowiedzialność proekologiczna,
• elastyczność i otwartość na zmiany,
• wytrzymałość na długotrwały wysiłek fizyczny,
• odporność emocjonalna,
• odporność na działanie pod presją czasu,
• radzenie sobie ze stresem,
• rzetelność,
• wytrwałość i cierpliwość.

Więcej informacji znajduje się w sekcjach: 3.3. Kompetencje społeczne; 3.4. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu.

Wymagania zdrowotne

Osoba pracująca w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego powinna posiadać ogólnie bardzo dobrą kondycję fizyczną i sprawność zarówno kończyn górnych, w szczególności zręczność rąk i palców, jak i kończyn dolnych. Wykonując zadania i czynności robocze, rybak rybołówstwa morskiego musi zmagać się z żywiołami morskimi, np. silnym wiatrem i wysokimi falami. Osoba pracująca w tym zawodzie musi być wytrzymała na długotrwały wysiłek fizyczny. Do pracy w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego wymagane jest posiadanie silnej budowy ciała oraz prawidłowego funkcjonowania podstawowych układów: krążenia, oddechowego, nerwowego, trawiennego, mięśniowego, kostno-stawowego. Niezbędny jest także dobry wzrok, widzenie stereoskopowe, dobre widzenie o zmroku, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz sprawność zmysłu równowagi. Przydatne jest prawidłowe rozpoznawanie barw oraz dobrze rozwinięty zmysł dotyku.

Pod względem wysiłku fizycznego praca w tym zawodzie należy do prac bardzo ciężkich. Występują w niej obciążenia umysłowe związane ze stresem wynikającym z wykonywania zadań w zmiennych warunkach atmosferycznych, zagrażających zdrowiu i życiu.

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.4. Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zawodzie.

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2019 r.) do podjęcia pracy w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego preferowane jest wykształcenie na poziomie branżowej szkoły I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa), np. w zawodzie pokrewnym przetwórca ryb.

Pracodawcy często zatrudniają jednak osoby posiadające wykształcenie średnie, tj. ukończone technikum lub dwuletnią szkołę policealną w zawodzie pokrewnym technik rybołówstwa morskiego.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Rybak rybołówstwa morskiego jest zawodem regulowanym. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich określa w odniesieniu do osób zatrudnionych w dziale pokładowym w rybołówstwie morskim następujące świadectwa:

• młodszego rybaka rybołówstwa morskiego,
• rybaka rybołówstwa morskiego,
• starszego rybaka rybołówstwa morskiego.

Do uzyskania świadectwa młodszego rybaka rybołówstwa morskiego, uprawniającego do zajmowania stanowiska młodszego rybaka na każdym statku rybackim, wymagane jest posiadanie świadectw przeszkoleń w zakresie:

• indywidualnych technik ratunkowych,
• ochrony przeciwpożarowej stopnia podstawowego,
• elementarnych zasad udzielania pierwszej pomocy medycznej.

Mogą być one zastąpione świadectwem przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa dla członków załóg łodzi rybackich w żegludze krajowej.

Do uzyskania świadectwa rybaka rybołówstwa morskiego, uprawniającego do zajmowania stanowisk: rybaka – na każdym statku rybackim oraz kierownika jednostki bez prawa przewozu pasażerów – na łodzi rybackiej o długości do 9 m i mocy silnika do 200 kW w żegludze krajowej – pod warunkiem zdania egzaminu z zakresu obsługi silników spalinowych, o ile moc silnika przekracza 100 kW, wymagane jest:

• posiadanie 12-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• ukończenie pierwszego roku studiów w uczelni morskiej (w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) lub innej uczelni, albo pierwszego roku nauki w szkole ponadpodstawowej lub centrum kształcenia zawodowego, kształcących co najmniej na poziomie operacyjnym w dziale pokładowym w specjalności wskazanej w certyfikacie uznania lub w zakresie oficera wachtowego statku rybackiego o długości powyżej 24 m uprawiającego żeglugę na wodach ograniczonych oraz posiadanie 2-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• ukończenie nauki w szkole ponadpodstawowej lub centrum kształcenia zawodowego kształcących na poziomie pomocniczym w dziale pokładowym zgodnie z certyfikatem uznania oraz posiadanie 2-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym.

Do uzyskania świadectwa starszego rybaka rybołówstwa morskiego, uprawniającego do zajmowania stanowisk: rybaka – na każdym statku rybackim, starszego rybaka – na każdym statku rybackim, kierownika jednostki bez prawa przewozu pasażerów ‒ na łodzi rybackiej o długości do 15 m i mocy silnika do 200 kW w żegludze na wodach ograniczonych – pod warunkiem zdania egzaminu z zakresu bezpieczeństwa żeglugi i wiedzy nautycznej, jeżeli moc silnika przekracza 100 kW, dodatkowym warunkiem jest zdanie egzaminu z obsługi silników spalinowych do 200 kW oraz oficera wachtowego – na statku rybackim do 24 m w żegludze na wodach ograniczonych pod warunkiem ukończenia szkolenia w zakresie oficera wachtowego na statkach rybackich o długości do 24 m na wodach ograniczonych i zdania egzaminu z zakresu bezpieczeństwa żeglugi i wiedzy nautycznej, wymagane jest posiadanie świadectwa ratownika oraz:

• posiadanie świadectwa rybaka rybołówstwa morskiego, 6-miesięcznej dodatkowej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• ukończenie studiów w uczelni morskiej (w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) lub innej uczelni, albo nauki w szkole ponadpodstawowej lub centrum kształcenia zawodowego kształcących co najmniej na poziomie operacyjnym w dziale pokładowym w specjalności wskazanej w certyfikacie uznania lub w zakresie oficera wachtowego statku rybackiego o długości powyżej 24 m uprawiającego żeglugę na wodach ograniczonych oraz posiadanie 6-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• ukończenie nauki w szkole ponadpodstawowej lub centrum kształcenia zawodowego kształcących na poziomie pomocniczym w dziale pokładowym zgodnie z certyfikatem uznania oraz posiadanie 12-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• posiadanie świadectwa starszego marynarza oraz 3-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• posiadanie świadectwa marynarza oraz 6-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo
• posiadanie 18-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym.

Ponadto każdy członek załogi statku jest obowiązany posiadać świadectwa przeszkoleń w zakresie:

• ochrony przeciwpożarowej stopnia podstawowego,
• elementarnych zasad udzielania pierwszej pomocy medycznej,
• bezpieczeństwa własnego i odpowiedzialności wspólnej,
• problematyki ochrony na statku,
• indywidualnych technik ratunkowych.

W zawodzie rybak rybołówstwa morskiego pracodawcy chętnie zatrudniają osoby legitymujące się:

• dyplomem potwierdzającym kwalifikację TG.06 Obróbka ryb i produkcja przetworów rybnych, wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym przetwórca ryb, uzyskanym po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• dyplomem potwierdzającym kwalifikację RL.12 Pełnienie wachty morskiej i portowej na statku rybackim, wyodrębnioną w zawodzie pokrewnym technik rybołówstwa morskiego, uzyskanym po spełnieniu wymagań formalnych i zdaniu egzaminu organizowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Cenione jest również posiadanie:

• udokumentowanego doświadczenia zawodowego w dziedzinie rybołówstwa morskiego, potwierdzającego umiejętności praktyczne w zawodzie,
• suplementu Europass (w języku polskim i angielskim), wydawanego na prośbę zainteresowanego przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne,
• certyfikatu Indywidualnych Technik Ratunkowych (ITR).

Więcej informacji znajduje się w sekcji: 4.2. Instytucje oferujące kształcenie, szkolenie i/lub potwierdzanie kompetencji w ramach zawodu.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu

Rybak rybołówstwa morskiego może, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich, w zależności od posiadanego doświadczenia i kwalifikacji, zajmować stanowiska:

• młodszego rybaka – wymagane jest świadectwo młodszego rybaka rybołówstwa morskiego,
• rybaka – wymagane jest świadectwo rybaka rybołówstwa morskiego, do którego uzyskania konieczne jest 12-miesięczne doświadczanie w pływaniu na statkach rybackich w dziale pokładowym lub ukończenie pierwszego roku nauki w określonych w rozporządzeniu o morskich jednostkach edukacyjnych oraz posiadanie 2-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym,
• starszego rybaka – wymagane jest świadectwo starszego rybaka rybołówstwa morskiego, do którego uzyskania konieczne jest posiadanie świadectwa ratownika oraz 6-miesięcznego dodatkowego doświadczenia w pływaniu na statkach rybackich w dziale pokładowym lub ukończenie studiów w określonych w rozporządzeniu o morskich jednostkach edukacyjnych i posiadanie 6-miesięcznej lub 12-miesięcznej (w zależności od typu ukończonej jednostki edukacyjnej) praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo posiadanie świadectwa starszego marynarza oraz 3-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo posiadanie świadectwa marynarza oraz 6-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym, albo posiadanie 18-miesięcznej praktyki pływania na statkach rybackich w dziale pokładowym.

Osoba posiadająca kompetencje w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego ma ponadto możliwość podjęcia pracy w innych, pokrewnych zawodach, takich jak np.: rybak śródlądowy, marynarz statku morskiego, przetwórca ryb.

Osoba wykonująca zawód rybaka rybołówstwa morskiego może ponadto rozwijać swoją karierę w kierunku oficerskim, awansując na stanowiska:

• oficera wachtowego,
• kierownika jednostki,
• kapitana.

Obok posiadania doświadczenia zawodowego w rybołówstwie oraz w pracy na statkach, na stanowiskach oficerskich wymagane jest ukończenie specjalistycznych szkoleń, np. w zakresie wykorzystania radaru i Radarowego Automatycznego Systemu Śledzenia i Akwizycji Ech (ARPA) na poziomie operacyjnym, prowadzonych przez morskie jednostki edukacyjne oraz zdanie wymaganych egzaminów i uzyskanie określonych przepisami świadectw i dyplomów.

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (w 2019 r.) w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego nie ma możliwości potwierdzania kompetencji zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej.

Możliwe jest potwierdzanie kompetencji przydatnych dla tego zawodu po przystąpieniu do egzaminu przed Okręgową Komisją Egzaminacyjną, potwierdzającego kwalifikację TG.06 Obróbka ryb i produkcja przetworów rybnych, właściwą dla zawodu szkolnego (pokrewnego) przetwórca ryb, lub potwierdzającego kwalifikację RL.12 Pełnienie wachty morskiej i portowej na statku rybackim, właściwą dla zawodu szkolnego (pokrewnego) technik rybołówstwa morskiego, także w trybie eksternistycznym.

Więcej informacji można uzyskać w Bazie Usług Rozwojowych https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl oraz Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Osoba zatrudniona w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego może rozszerzać swoje kompetencje zawodowe w zawodach pokrewnych:

Pracownik w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Eksploatowanie statku rybackiego zgodnie z przyjętymi zasadami.
• Z2 Prowadzenie połowów morskich zgodnie z przyjętymi zasadami oraz obowiązującymi przepisami.
• Z3 Prowadzenie przetwórstwa ryb zgodnie z przyjętymi zasadami oraz obowiązującymi przepisami.
• Z4 Podejmowanie działań związanych z załadowywaniem i transportem ryb morskich.

Kompetencja zawodowa Kz1: Prowadzenie połowu i przetwórstwa ryb morskich obejmuje zestaw zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, do realizacji których wymagane są odpowiednie zbiory wiedzy i umiejętności.

Pracownik w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego powinien posiadać kompetencje społeczne niezbędne do prawidłowego i skutecznego wykonywania zadań zawodowych.

W szczególności pracownik jest gotów do:

• Ponoszenia odpowiedzialności za prawidłową realizację zadań zawodowych wykonywanych przy połowie ryb.
• Dostosowania własnego zachowania do zmiennych warunków pracy.
• Skutecznego zarządzania czasem, szczególnie w okresie wzmożonych prac przy połowie ryb, polegającego na planowaniu i organizowaniu pracy, koncentracji i efektywności działań.
• Pracy samodzielnej i podejmowania współpracy w zorganizowanych warunkach pracy przy połowie ryb.
• Oceny wpływu swoich działań i ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki w ramach współpracy zespołowej.
• Nieustannego aktualizowania swojej wiedzy, uczenia się i doskonalenia umiejętności zawodowych oraz poznawania nowych rozwiązań w zakresie połowu ryb.

Pracownik powinien mieć zdolność właściwego wykonywania zadań zawodowych i predyspozycje do rozwoju zawodowego. Dlatego wymaga się od niego odpowiednich kompetencji kluczowych. Zostały one zilustrowane w formie profilu (rys. 1) ukazującego ważność kompetencji kluczowych dla zawodu rybak rybołówstwa morskiego.

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu rybak rybołówstwa morskiego

Uwaga:

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych − projekt PIAAC (OECD).

Kompetencje zawodowe pracownika w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego nawiązują do opisów poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Opis zawodu, zadań zawodowych i wymagań kompetencyjnych może stanowić materiał informacyjny dla przygotowania (lub aktualizacji) opisów kwalifikacji wprowadzanych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (ZSK). Więcej informacji:

• Zintegrowany System Kwalifikacji: https://www.kwalifikacje.gov.pl
• Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji: https://rejestr.kwalifikacje.gov.pl

Rybak rybołówstwa morskiego najczęściej pracuje w firmach:

• zajmujących się połowem ryb,
• współpracujących z przedsiębiorstwami działającymi w branży przetwórstwa ryb,
• zajmujących się wdrażaniem technologii w rybołówstwie.

Osoba wykonująca ten zawód może także prowadzić własną działalność gospodarczą związaną z połowem i przetwórstwem ryb, co jednak wymaga znacznych nakładów finansowych związanych z kupnem i utrzymaniem kutra.

Analizy ogłoszeń dotyczących ofert pracy wskazują, że pracodawcy poszukują obecnie (2019 r.) kandydatów do pracy w zawodzie rybaka rybołówstwa morskiego. Oferty pracy dotyczą prac wykonywanych zarówno w kraju, jak i za granicą.

Kształcenie

Obecnie (w 2019 r.) w ramach systemu kształcenia zawodowego w Polsce nie przygotowuje się kandydatów do pracy w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego, ale osoba zainteresowana podjęciem pracy w tym zawodzie może ukończyć:

• branżową szkołę I stopnia w zawodzie pokrewnym przetwórca ryb,
• technikum w zawodzie pokrewnym technik rybołówstwa morskiego,
• dwuletnią szkołą policealną w zawodzie pokrewnym technik rybołówstwa morskiego,
• kwalifikacyjny kurs zawodowy w zakresie kwalifikacji TG.06. Obróbka ryb i produkcja przetworów rybnych.

Kwalifikacyjne kursy zawodowe (dla dorosłych) mogą prowadzić:

• publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
• niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
• publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
• podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców.

Kwalifikacje wyodrębnione w zawodach szkolnictwa zawodowego potwierdzają (również w trybie eksternistycznym) Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Ponadto planując awans na wyższe stanowiska, rybak rybołówstwa morskiego powinien kształcić się w morskich jednostkach edukacyjnych wskazanych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków.

Szkolenie

Rybak rybołówstwa morskiego może doskonalić swoją wiedzę i umiejętności, biorąc udział w szkoleniach z zakresu rybołówstwa morskiego, organizowanych przez:

• placówki kształcenia zawodowego – publiczne i niepubliczne,
• prywatne firmy edukacyjne,
• urzędy morskie.

Organizatorzy tych szkoleń poświadczają uzyskane przez uczestników kompetencje stosownymi certyfikatami lub zaświadczeniami.

Rybak rybołówstwa morskiego może również doskonalić swoją wiedzę i umiejętności samodzielnie, korzystając ze specjalistycznej literatury oraz czasopism branżowych.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji członków załóg statków morskich, każdy członek załogi statku morskiego jest obowiązany odbyć przeszkolenie zapoznawcze na statku w zakresie bezpieczeństwa, obejmujące zagadnienia związane z ochroną statku, procedurami w sytuacji zagrożenia, ochroną przeciwpożarową, oznakowaniem dróg ewakuacyjnych i sygnałów alarmowych, bezpieczeństwem i higieną pracy, wyposażeniem ratunkowym. Ponadto każdy członek załogi statku musi posiadać świadectwo ukończenia szkoleń z zakresu:

• ochrony przeciwpożarowej stopnia podstawowego,
• elementarnych zasad udzielania pierwszej pomocy medycznej,
• bezpieczeństwa własnego i odpowiedzialności wspólnej,
• problematyki ochrony na statku,
• indywidualnych technik ratunkowych.

Obecnie wynagrodzenie (2019 r.) osób pracujących w zawodzie rybak rybołówstwa morskiego w dużej mierze jest uzależnione od:

• armatora,
• wielkości jednostki pływającej,
• stażu pracy pracownika,
• doświadczenia zawodowego i posiadanych kwalifikacji,
• wielkości połowów.

Rezultaty połowów rzutują bezpośrednio na zarobki załogi i często uzależnione są od wielu trudnych do przewidzenia czynników, w tym:

• pogody,
• stanu morza (sztormów),
• zasobności łowisk.

Zarobki osób zatrudnionych w zawodzie rybaka rybołówstwa morskiego kształtują się na poziomie od minimalnego wynagrodzenia (w 2019 r. jest to 2250 zł brutto miesięcznie) do kwoty 4300 zł brutto miesięcznie i znacznie wyższej, np. w przypadku pracy na dużych jednostkach pływających na trasach dalekomorskich.

W zawodzie rybak rybołówstwa morskiego możliwości zatrudnienia osób z niepełnosprawnością są bardzo ograniczone, z uwagi na wysokie wymagania zdrowotne dla tego zawodu.

Warunkiem niezbędnym jest identyfikacja indywidualnych barier i dostosowanie technicznych i organizacyjnych warunków środowiska oraz stanowiska pracy do potrzeb zatrudnienia osób z niewielkimi dysfunkcjami:

• narządu wzroku (04-O), o ile pole widzenia pozostaje prawidłowe, pracownik prawidłowo rozróżnia barwy, a inne ewentualne wady wzroku są skorygowane odpowiednimi szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi,
• narządu słuchu (03-L), pod warunkiem, że są skorygowane za pomocą implantów lub aparatów słuchowych w stopniu umożliwiającym komunikację werbalną.